Tijdens mijn studie Biomedische Wetenschappen heb ik er meerdere malen over gehoord. Het is dan ook een van de grote beloftes binnen het onderzoek naar overgewicht en hart- en vaatziekten: bruin vet.
Bruin vet klinkt slechter en viezer dan het is. Het klinkt misschien als frituurvet dat je zeventien frikandellen geleden al had moeten vervangen, maar niets is minder waar. Bruin vet verwijst naar een bepaalde soort vetcellen in je lichaam die weleens de oplossing zou kunnen zijn voor het overgewicht dat in Nederland en wereldwijd steeds meer de overhand neemt.
Intern kacheltje
Bruin vet is een thermogeen (letterlijk: warmte gevend) orgaan. Het is iets anders dan rillen, daarmee produceer je warmte door je spieren te gebruiken. Nee, bruine vetcellen zetten energie direct om in warmte, zelfs als je stilzit.
Van baby’s is al langer bekend dat ze bruin vet hebben. Dat zit voornamelijk tussen hun schouderbladen. Deze vetcellen zetten vet en suiker om in warmte. Baby’s hebben dat nodig om warm te blijven. In tegenstelling tot volwassenen kunnen zij niet rillen, want hun spieren zijn nog niet voldoende ontwikkeld. Lang is er gedacht dat dat bruine vet langzaam wit wordt naarmate we ouder worden.
Per toeval
De ontdekking dat volwassen óók bruin vet hebben, is relatief jong. Zo’n tien jaar geleden werd het bij toeval ontdekt op PET-scans van kankerpatiënten. Op PET-scans worden weefsels zichtbaar die heel hard aan het werk zijn en dus veel energie verbruiken, zoals tumorweefsel. Maar ineens viel het op dat behalve de tumor ook andere plekken oplichtten. Dat bleek het bruine vet te zijn, een weefsel dat dus veel energie verbruikt om warmte te produceren.
Bij volwassen vind je het bruin vet vooral rond de sleutelbeenderen en aorta, maar ook op andere plekken, soms vermengd met het witte vet. Waar de witte vetcellen dus energie opslaan en zo bijdragen aan overgewicht en gerelateerde ziekten, kunnen bruine vetcellen dus energie verbranden. Niet al het vet is slecht dus.
Kou lijden
Bij wit vet (het slechte vet) kun je je vast wel wat voorstellen: iedereen heeft weleens ongevraagd een liposuctie langs zien komen op internet. Bruine vetcellen zijn bruin omdat ze veel meer mitochondriën (de energiefabriekjes van de cel) bevatten dan witte vetcellen. Mitochondriën bevatten ijzer, en die zorgen voor de bruine kleur.
Het belangrijkste sein voor de bruine vetcellen om actief te worden? Kou. Als je je thermostaat standaard wat lager zet, verbrand je dus al calorieën. Het is niet veel, maar op jaarbasis kun je op deze manier toch wel een paar kilo vet kwijtraken.
Studies naar bruin vet worden vooral gedaan in muizen, maar tegenwoordig ook in proefpersonen. Het bruine vet wordt nu geactiveerd met kou, maar door de muizenstudies wordt het hele proces dat zich afspeelt in het bruine vet ook steeds duidelijker. Stilaan worden er suggesties gedaan om bruin vet met een pilletje te activeren. Ook lijkt het mogelijk om wit vet om te toveren in bruin vet, een proces dat veel vaker de andere kant op gebeurt. Wellicht dat vet verbranden in de toekomst dus appeltje eitje wordt!
Aanstekelijk enthousiasme
Wie enigszins bekend is in het LUMC, kent wellicht een van de bekendste bruin vet-onderzoekers: Patrick Rensen. Sommige studenten waren er na de zoveelste presentatie over dit bruine goud waarschijnlijk wel klaar mee, maar Patrick Rensen is een gepassioneerd onderzoeker. Als iemand maar niet uitgepraat raakt over een onderwerp, werkt dat vanzelf aanstekelijk.
Deze blog schreef ik tijdens het vak Wetenschapsjournalistiek van de Masterspecialisatie Science Communicatie & Society aan de Universiteit Leiden, onder begeleiding van Addie de Moor.